Droom & Drive: Machiel Zwarts

tekst Peter van Tuijl
Fotografie Machiel Zwarts

Droom & Drive

Machiel Zwarts, lid van fc Nijmegen

Fotografen die zich aangetrokken voelen tot de abstracte fotografie zijn niet over één kam te scheren. Ze vallen weliswaar doorgaans onder de algemene omschrijving ‘een creatieve vorm van fotografie die de realiteit niet als uitgangspunt neemt’ maar daarbinnen is er een grote verscheidenheid. De een maakt foto’s met lijnen en vlakken die doen denken aan de schilderkunst van bijvoorbeeld Mondriaan. Een ander daarentegen fotografeert ‘gewone’ voorwerpen dusdanig dat je niet weet waar je naar kijkt. We zien foto’s van betoverende schoonheid die door de fotografie van licht en kleuren zichtbaar worden. Abstracte fotografie wordt ook wel in één adem genoemd met kunst of autonome fotografie, als een uiting van persoonlijke gevoelens. Soms zien we weer een realistische voorstelling in een abstracte foto, we herkennen een gezicht of een landschap. Daarin lijkt de abstractie over te gaan in een verhaal. Er is dan sprake van een boodschap over de wereld waarin we leven of soms over een nog niet bestaande wereld.

Outer space 1

Outer space 2

Outer space 3

Machiel Zwarts is zo’n fotograaf. Hij maakt foto’s die esthetisch zijn en voor kunst door kunnen gaan, maar zijn belangrijkste drijfveer is verhalen vertellen.

“Ik wil graag iets vertellen met foto’s die op het eerste gezicht alleen abstract of esthetisch zijn. Voor mij is het dan toch het belangrijkste dat mijn foto’s een extra laag hebben en dan bijvoorbeeld gaan over het leven in onze wereld. Dat kunnen verschillende thema’s of onderwerpen zijn. Bijvoorbeeld over ‘de toekomst van moeder Aarde‘, ‘de wereld out of space’, de klimaatverandering of vreselijke oorlogen. Het klinkt activistisch maar het heeft meer van doen met mijn zorg over de toekomst.”

Om deze foto’s te maken is de oude microscoop uit zijn studententijd een belangrijk gereedschap. Daar ging wel een traject van een paar jaar aan vooraf, zo blijkt.

War zone 1

War zone 2

War zone 3

“Enkele jaren geleden begon ik, naast natuur en landschappen met macrofotografie. Daarin ontdekte ik niet alleen de kleurenpracht van 1-op-1 fotografie in bloemen en dergelijke, maar ook de structuren en ruimtelijkheid in bijvoorbeeld stenen of schelpen. Er ontstond een nieuwe wereld die nauwelijks een gelijkenis met de werkelijkheid had. Dat waren foto’s met een verwijzing naar een andere wereld. Binnen de fotoclub werden ze beschouwd als ‘discussiefoto’s’ en werden inhoudelijk besproken en niet zozeer als esthetische foto’s. Het voelde of ik een andere wereld weergaf. De microscoop brengt me nu daar nog dichter bij. De macrowereld kun je weliswaar met heel goede ogen of een loep nog enigszins als een werkelijkheid zien, maar in de microscopie ga je het niet bestaande binnen, echt een fascinerende wereld. Het is een onderzoek op zich en ik ben eerst een tijdje met de techniek bezig geweest. Op de plek van het oculair van de microscoop komt mijn Olympus camera zonder lens maar met een verloopstuk van een paar tientjes. Eigenlijk bepaalt de microscoop -en niet de camera- de kwaliteit van de foto. De vier microscoopobjectieven, waarvan ik er eigenlijk maar twee gebruik, hebben een heel groot brandpunt (oneindig-objectieven) waardoor het scherpe beeld rechtstreeks op de sensor van mijn camera komt. De camera sluit ik aan op een 24 inchscherm waardoor ik het beeld meteen in het groot kan zien. Dit is eigenlijk de essentie van de microfotografie. De “truc” is verder, om met licht tot heel eigenzinnige beelden te komen. In het kort komt het er op neer dat je met gepolariseerd licht werkt om invloed te hebben op de kleur en de helderheid van het beeld. Ik ben voornamelijk bezig met kristallen, deels natuurlijke (mica bijvoorbeeld, of ijs) of zelf gemaakt door stoffen op te lossen en dan de vloeistof te laten verdampen. Zo geeft vitamine C een heel ander beeld dan een neerslag van alanine met glutamine. Het aantal mogelijkheden en combinaties is vrijwel oneindig. Ook als je het preparaatglaasje maar een millimeter verschuift heb je al weer een heel andere beeldsensatie.”

Zerk 2

Cuneiform 1

Zerk 1

Bollywood

Machiel is met zijn fotografie heel anders bezig dan in zijn oude doka op zolder. De preparaten worden gemaakt in de keuken en de microscoopopstelling met het grote scherm staan op de hoek van de huiskamertafel. Op één avond werken, schuiven met het preparaat, worden met gemak meer dan 100 foto’s gemaakt. “Je wordt overweldigd door wat je ziet en enige gretigheid is me dan ook niet vreemd”, vertelt Machiel me. Later, soms veel later met wat meer afstand naar de beelden, volgt de selectie.

“In Nederland zijn er natuurlijk meer mensen die zich bezig houden met dit soort fotografie. Voor de een is het artistieke het uitgangspunt, voor een ander meer de wereld van de biologie of de natuurkunde. Het verschil zit hem uiteindelijk in de type beelden die geselecteerd worden. Natuurlijk selecteer ik ook mooie foto’s, waarin ik me verwonder over de pracht van de beelden. Mijn selectie baseer ik toch voornamelijk op wat het beeld kan vertellen, de fantasie die ik erbij heb. Ik werk nu ongeveer een jaar aan dit soort foto’s en nog steeds ontdek ik weer nieuwe beelden en verhalen. Het is alsof ik een ontdekkingsreis maak door het universum.”

Machiel is met pensioen, maar is tot voor kort nog parttime werkzaam geweest als neuroloog. Zijn interesse voor de dingen die je niet echt kunt zien, heeft wellicht een beroepsmatige basis. De quote ‘je fotografeert wie je bent’ lijkt ook in zijn ‘foto-ontdekkingsreis’ tot uitdrukking te komen. Reis mee in zijn fotografie en geniet ervan!